Zwemmen voor koopmanspolder
Elk jaar zwemmen de deelnemers van Rondje Pampus voor een goed natuurdoel onder het motto: Natuur beleef je in open water! Vorig jaar zwommen de deelnemers voor het aanleggen door It Fryske Gea van inheemse vegetatie rond de Vismigratierivier. Dit jaar gaat een deel van het inschrijfgeld van Rondje Pampus opnieuw naar een heel bijzonder natuurdoel: de verdere ontwikkeling van de Koopmanspolder!
Net buiten het Westfriese dorp Andijk ligt de Koopmanspolder, een unieke plek waar natuur, waterbeheer en cultuurhistorie samenkomen. Deze polder van zestien hectare is in 2012 opnieuw ingericht op basis van een ontwerp van de beeldend kunstenaar Ben Raaijman. Wanneer je de polder van bovenaf bekijkt, zie je een vorm die doet denken aan de draaikolk van een leeglopend bad. De bedoeling van deze vormgeving is niet alleen om het landschap een opvallend gezicht te geven, maar ook om te fungeren als een proeftuin voor toekomstig waterbeheer.
De provincie Noord-Holland, het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en Rijkswaterstaat experimenteerden hier vanaf 2014 met verschillende waterpeilen. Zij werken samen met Wageningen Universiteit om te onderzoeken hoe peilbeheer invloed heeft op waterveiligheid, waterkwaliteit, visstand en natuurontwikkeling. Zo wordt waardevolle kennis verzameld om Nederland beter voor te bereiden op de gevolgen van klimaatverandering.
Sinds 2023 wordt de Koopmanspolder ecologisch beheerd. Er wordt gezorgd voor het maaien van de botanische graslanden, het verwijderen houtige opslag en toegezien op een goede doorstroming van het water, zodat dit bijzondere gebied zich verder kan ontwikkelen tot een natuur- en recreatiegebied. Daarnaast is de polder via een visvriendelijke buisvijzel verbonden met het IJsselmeer, zodat vissen de polder kunnen gebruiken als paai- en opgroeigebied.
versterking van natuurwaarden
Om Nederland klaar te stomen voor klimaatverandering, ontwikkelen Rijkswaterstaat en kennisinstituut Deltares diverse concepten voor waterberging en gecombineerde functies. De Koopmanspolder laat zien hoe het ‘achteroeverconcept’ in de praktijk werkt: hier krijgen veiligheid, natuur, recreatie en cultuurhistorie allemaal een plek. In de periode van 15 juli tot 15 oktober is een deel van het gebied voor bezoekers geopend, zodat wandelaars via een schelpenpad naar het uitkijkpunt in het midden van de draaikolk kunnen lopen. Buiten deze periode wordt de polder met rust gelaten om broedvogels en overwinterende vogels niet te storen.
De variatie in natte en droge delen trekt bovendien verschillende diersoorten aan. Moeras- en watervogels kunnen in de luwte van de polder voedsel vinden en rusten, terwijl vissen via de visvriendelijke in- en uitlaatconstructie vanaf het IJsselmeer vrij in en uit kunnen zwemmen. Om de natuurwaarden te versterken, wordt er gewerkt met een gefaseerd maaibeheer. De graslanden worden stapsgewijs gemaaid en waarbij voortdurend rekening wordt gehouden met aanwezige dieren en kwetsbare planten.
Ook worden invasieve soorten aangepakt om de inheemse flora en fauna te beschermen. Daarnaast wordt selectief houtige opslag verwijderd, zodat de polder zijn open en natuurlijke karakter behoudt. Een monitoringsprogramma volgt de effecten van het peilbeheer en de natuurontwikkeling.
buitendijks gebied en historie
In historisch opzicht is de Koopmanspolder ook bijzonder. Ooit maakte dit buitendijks gebied deel uit van de zogeheten Grote Nes, voorland tussen Medemblik en Enkhuizen. Door zware stormen en overstromingen ging veel land verloren, waardoor de kustlijn steeds verder verschoof. Uiteindelijk werd de polder in 1846 opnieuw bedijkt door lokale aannemers, onder wie Pieter Schuurman. De Westfriese Omringdijk en enkele oude toponiemen herinneren nog aan deze woelige geschiedenis. Gaandeweg heeft de polder verschillende namen gehad, waaronder Kerkenes en Buitenpolder, totdat hij de huidige naam Koopmanspolder kreeg.
Tegenwoordig profiteert de natuur hier van een dynamisch waterpeil en de verbinding met het IJsselmeer, terwijl de polder tevens een plek is voor recreatie en landschapskunst. Bezoekers ervaren er een stukje leefbare geschiedenis: van de dijkbouw door graaf Willem van Holland tot de moderne innovaties op het gebied van waterbeheer. Om deze beleving voor iedereen toegankelijk te maken, wordt het netwerk van wandelpaden in de komende jaren uitgebreid. Een deel van deze aanleg wordt in 2025 medegefinancierd door een donatie van Stichting Rondje Pampus, zodat meer mensen kunnen genieten van de unieke combinatie van historie en natuur. Daarmee blijft de Koopmanspolder zich ontwikkelen als inspirerend voorbeeld van modern en duurzaam waterbeheer en regionaal erfgoed.